آداب الســـــــــــــــفر

Adaba Imaltu`uu  

1 : Namni hoggaa hajjii godhu`uu ka`e , nama diin isaa jabeeffatuun mariyatu`uutu barbaadama. yaroo tanan hajjii godhu`uu ka`ee , akkam je`e .

2 : Yoo hajjii godhu`uu murate , salaata istikhaara`aa salaatun ni barbaadama . Raka`aa lama , kan fardii hin tayin salaata, Raka’aa duraa keessatti, suuraa kaafiruunati qara`a eega faatihgaa qara`ee ammoo rak’aa lammadaa keessatti faatihgaa booda , suuraa ikhlaasg, qara`a, ammoo eega salaamatee du`aa`ii istikhaara`aati qara`a, isiin hunoo tana .  

}اَللهُم إِنِى أستَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ , وَأَستَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ , وَأَسْأُلُكَ مِنْ فَضْلِكَ العَظِيْم فَإِنَّكَ تَقدِرُ وَلاَ أَقْدرُ وَتَعْلَمُ وَلاَ أَعْلَمْ وَأَنْتَ عَلاَّمُ الغُيُوْبُ أَلَّلُهَّم إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ ذهابي الى الحج فى هذا العام  خَيُر لِىْ فِىْ دِيِنِىْ وَمَعَاشِىْ وَعَاقِبَةَ أَمْرِىُ عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ فَاقْدُرْهُ لِىْ وَيَسِرْهُ لِىْ ثُمَّ  بَارِكْ لِى فِيْه وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا اْلأَمْرَ شَرُّ لِىْ فِىْ دِيْنِىْ ودنيايا وَمَعَاشِىْ وَعَاقِبَةَ أَمْرِىْ عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ فَأصْرِفْهُ عَنَّى وَأصْرِفْنِىْ عَنْهُ وَأقْدِرْه لِىِ اْلخَيْرَ حَيْثُ كَانَ ثُمَّ رَضِّنِى بِهِ }

} Allaahumma innii astakhiiruka bi kgilmika wa astaqdiruka bi qudratika, wa as`aluka min fadglikakgazgiim fa innaka taqdiru wa laa aqdiru wa takglamu wa laa akglamu , wa anta allaamulghuyuub .

{ Allaahumma in kunta takglamu anna haazhal`amara, khayrun lii fii diinii wa makgaashii wa kgaaqibata amrii,aajila amrii wa kgaajilihii faqdurhu lii wa yassirhu lii thumma baarik lii fiihi wa in kunta takglamu anna haazhal`amra sharrun lii fii diinii wa makgaashii wa kgaaqibata , amrii kgaajila amrii wa aajilihii fasgrifhu khanni wa isgrifnii kganhu waqdur lii alkheyra hgaythumaa kaana thumma radgnii bihii }

Duuba haajaa isaa maqaa dhawa .

Ma`naan du`aa`ii tanaa hunoo akkana

{ Yaa Rabbi beekkomsa keetinan waan naaf tolu maraxadha. dandeytii teetinan waan naaf tolu hunda argatuu dandaya . yaa Rabbi kennaa tee guddoodhaan si khadhadha ati ni dandeessaa an hin dandayuu ati ni beytaa an hin beekhuu ati kan waan fago`oo hunda beekuu yaa Rabbi yoo wannin an hamilu kun barana hajjii godhuun dinii diinaggee keessatti ammaafii boodaa kan naa tolu taate naa laaffisii naa argamsiisii barakaa keessa naaf kaayi. ammoo yoo kan naaf hin tolle taate , narraa achi qabi nallee irraa qabii, waan biraa gaarii naaf tolu bakka inni jirutti na qunamsiisii, naa argamsiisi. naa kennii na aminfachiisii . waan naa kennite na jaal achiisi .

Eega du`aa`ii tana qara`ee , haajaa isaa tan deemuf maqaa dhawee , yoo waan san qalbiin isaa jaalattee , itti mirqaante , itti seeneti dalaga, yoo kaan irraa dhaabbata, yoo salaatafii du`aa`ii san dhaqqabuu baate , odoo dalaga`atti hin seenne: Yaa Rabbi waan gaarii na qunnamsiisii hamtuu narraa qabi je`ee itti seena .namni hoggaa waa dalagu`uu ka`e odoo ittin seenne, namaan mariyatuu , takkaa istikhaaraa godhee Rabbi khadhatu, abaduma hin hoongayu akka nabi Muhammad nageenyi isaanirratti haa jiraatuu nuun je`an {Maakhaaba manistakhaara, walaa nadima manistashaara } je`an

 { مَا خَابَ مَنِ إسْتَخَارَ وَلاَ نَدِمَ مَنِ إسْتَشَارَ }   

Ma’naan isaa:

 namni salaata istikhaara’aa salaatee Rabbiin mariyate hin hoongayu .ammas namni nama waa beekhun mariyate hin sheenayu }

3 : Duuba hoggaa hgajji`iif murate , dilii hundarraa towbatu`uun , miidhaa nama miidhe hundarraa bayu`uun deynii hanga dandayutti ifirraa galchu`uun, amaanaa namaa ta isaa bira jirtu ifirraa galchu`uun nama itti balleesse hundarra dhiifama yookaa awfii barbaadu`uun dalagaa hajji`ii jalqaba .akkasuma waan dhaammatu hunda katabee odoo safara yookaa amna hin jalqabne ol kaaya .

4 : Akka haadhaa abbaan isaa isarraa jaalatan godhu`

5 : Horiin inni hajji`iin godhu , horii halaal tayuu jabeessuu .

6 : Sinqii yookaa galaa heddommeeyfatuu akka haajamaa gargaarun isaaf mijjaayu

7 : Waan hajji`ii je`ee bitatu keessatti harka bal`atuu

8 : Sinqii keessatti namaan walitti ida`atuu dhabuu. ammoo waan qaban bakka takkatti walitti qabanii nyaatun homaa hin qabu .

9 : Hoggaa hajji`iif deeman yaabbatu`uutu gaari`i 

10 : Nama wajji deemu kan isaan wal tayu argatuun ni barbaadama .

11 : Hoggaa deemufii hoggaa deebu`ullee meeshaa naggadarraa harki isaa qullaa tayuun ni barbaadama .

12 : Deemsa jalqabuun isaa guyyaa khamisaa , yoo dadhabe guyyaa isiniinaa tayun ni barbaadama

13 : Hoggaa safaraaf mana isaatii bayu  raka`aa lama salaatun ni barbaadama , raka`aa duraa keessatti eega faatihgaadhatii , suuraa kaafiruunati qara`a kan lammeysa`aa keessatti suuraa ikhlaas  qara`a .

Eega salaammatee , aayatulkursii qara`a . wanni hadiisatti dhufe nama hoggaa mana isaatii bayu aayatulkursii qara`e , hanga deebi`utti wanni inni jibbu isa  hin tuyxu jechu`u. akkasuma suuraa yaassiinis qara`uun ni barbaadama.suuraa yaasiin qara`uun waan hamtuu , hundarraa, nagaya ,nama , argachiifti eegasii qalbii takkaan waan gaarii addunya`aa aakhira`aa kadhata .

Rabbiin safaraafii waan birallee isaaf laaffisuu kadhata . akki je`u :

 الَّلهٌمَّ بِكَ أَسْتَعِيْنٌ , وَعَلَيْكَ أَتَوَكَلٌ , اَلَّلهٌمَّ ذَلِلْ لِىْ صٌعٌوْبَةَ أَمْرِىْ وَسَهِلْ عَلَىَّ مَشَقَةِ سَفَرِىْ وَارْزَقَنِىْ الخَيْرَ أَكْثَرٌ مِمَا طَلَبْتٌ وَأصْرِفْ عَنِّى كُلَّ شَرٍّ رَبِ إشْرَحْ لِى صَدْرِىْ وَيَسِّرْ لِىْ أَمْرِى اَلَّلهُمَّ إِنّى أستَحْفِظكَ وَأَسْتَوْدعِكَ نَفْسِى وَدِينِى وَأَهْلِى وَاَقَارِبِىْ وَكُلَّ مَا أَنْعَمْتَ عَلَىَّ وَعَلَيْهِمْ بِهِ مَنْ آخِرَةٍ وَدُنْيَا فَأحفَظْنَا أَجْمَعِيْنَ مِنْ كُلِّ سُوءٍ يَا كَرِيْمُ

  {allaahumma bika astakgiinu,wa kgalayka atawakkalu ,allaahumma zhallil lii asgikgaab, wasahhil kgalayya mashaqqata safarii, warzuqnii minalkhayri akthara mimmaa xalabtu, wasgrif kgannii kulla sharri .Rabbi ishrahg lii sgadrii.wa yassir lii amrii allaahumma innii istahgfazgtuka, wastawdakgtuka, nafsii,wa diinii,wa ahlii, wa aqaaribii, wa kulla maa ankgamta kgalayya , wakgalayhim bihii , min aakhiratin wa dunyaa , fahgfazgnaa ajmakgiin min kulli suu`in yaa kariim 

Ma`naan Isaa akkana :

{ Yaa Rabbi, yaa waaqa, siinin gargaasifadhaa  sittin irkadhaa,waan natti jabaate, naa laaffisi rokkoo safaraa narraa xiqqeessi karaa naa laaffisi.waan gaari hangan, an barbaade caalaa naa kenni. waan hamtuu hunda , narraa qabi. yaa Rabbi garaa na tolchi  dubbii tiyya naa laaffisi . yaa Rabbi lubbuu tiyyaafii, diin kiyyaafii,fira kiyyaafii, aanaa kiyyaafii waan addunya`aafii , aakhira`arraa , naafii nama kiyyaan qananiifte mara, cufa, si bira kaayadhe , sitti dhaammadhe, si tiysisiifadhee ,hunda keenya waan hamtuu hundarraa eegi yaa waaqa yaa arjaa} jechu`

 Duuba hoggaa du`aa`ii tana godhatee bakka taa`uu deemsaf ka`e wanni je`u   

} اَللَّهُمَّ إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ وَبِكَ إعْتَصَمْتُ الَّلهُمَّ أكْفِنِىْ مَا أَهَمَّنِى وَمَالَمْ أَهْتَمَّ بِهِ اللَّهُمَّ أرْزُقْنِىْ التَّقْوَىْ وَأغْفِر لِىْ ذَنْبِي وَوَجِهْنِى لِلْخَيْر أَيْنَمَا تَوَجَّهْتُ {.

{ Allaahumma ileyka tawajjahtu, wabika ikgtasgamtu Allaahumma ikfinii maa ahannanii wamaa lam ahtama bihii ,allaahumma rzuqniittaqwaa waghfir lii zhanbii  wa wajjihnii lilkeyri aynamaa tawajjahtu }

Ma`naan isaa akkana :

Yaa Rabbi an gara kee garagalee sitti dheysee yaa Rabbi waan na yaachiseefii, waan an ittin yaaddawin mara naaf gaya naaf toli .yaa waaqa sodaa tee sinqii naaf godhi . dilii naaf araarami bakkan itti garagale hundatti waan gaarii na qunnamsiisi }

4 : Hoggaa amnaa ka`e, warra isaatifii ollaa isaa , hiriyaa isaatitti dhaammatuun isaanis itti dhaammatuun ni barbaadama . wanni waliin je`an

{ أَسْتَوْدُع اللهَ دِيْنَكَ وَأَمَا نَتَكَ وَخَوَاتِيْمَ أعْمَالِكَ . زَوَّدَكَ اللهُ التَّقْوَىْ وَغَفَرَ ذَنْبَكَ وَيَسَّرَ لَكَ الخَيْر أَيْنَمَا كُنْتَ } .

{Astawdikgullaaha diinaka,wa amaanataka wa khawaatima akgmaalika zawwadakallaahuttaqwaa, wa ghafara zhanbaka, wa yassara laka alkhayra aynamaa kunta }

Ma`naan isaa :

{ diin keetifii, amaanaa tee , dalagaa tee hunda nagayaan sii dhumuu,Rabbittan dhaammadhaa,waaqni sodaa isaa siif haa kennu , dilii tee siif haa araaramu , bakkuma jirtu hundatti waan gaarii hunda siif haa laaffisu   Rabbiin .}

5 : Hoggaa mana isaatii bayu, wanni barbaadamu hunoo akkana je`u .

 } بِسْمِ اللهِ تَوَكَلْتُ عَلَى اللهِ وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بَاللهِ اللَّهُم إِنِّى أَعُوْذُ بِكَ أَنْ أَضِلَّ أَوْ أَضَلَّ أَوْ اُزَل اَوْ اُزَلَّ أو أُظْلَمَ أَوْ أُظْلَم أَو أَجْهَلَ أَوْ يُجْهَلَ عَلىَّ  {  

{Bismillaah tawakkaltu kgalallaah , walaa hgawla, walaa quwwata illaa billaah. Allaahumma innii akguuzhu an adgilla aw udgalla, aw azilla aw uzgalla, aw azglima aw uzglama,aw ajhala aw yujhala kgalayya} .

Ma`naan isaa :

{ Maqaa waaqatiinan amna jalqaba . an Rabbitti irkadhe,heelan humniti Rabbiin malee hin taatu. Yaa Rabbi an ifii jallatu`uufii, namni biraa na jallisu`urraan sitti maganfadha ammallee an ifiin kara`arraa maqu`uufii, namni biraa kara`arraa na maysu`urraan ammallee an nama miidhu`uufii namni na miidhu`urraan , ammallee an wallaalu`uufii namni na wallaachisu`urraan sitti maganfadha}.

Du`aa`ii tana namumti mana isaatii bayu hundi qara`uun  ni barbaadamu .

6 : Hoggaa mana bayee waa yaabbatuu fedhe bismillaah   بِسم الله  je`a .

Hoggaa yaabbate wanni je`u :

{ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ سُبْحَانَ الَّذِىْ سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِيْنَ وَاِنَا إِلَى رَبَّنَا لَمُنْقَلِبُونَ }

{Alhgamdu lillaah subhgaanallazhii sakhara lanaa haazhaa wa maa kunnaa Lahuu muqriniin wa innaa ilaa Rabbinaa lamunqalibuun .{

Ma`naan isaa :

}Maqaa Rabbiitinan waan kana yaabbadha  faarun ta Rabbii waan kana nuu kenneeti. qulqullummaan kan waaqa,waan kana nuu laaffiseeti inni waan isaan hin malle hundarraa qulqullaaye odoo inni waan kana nuu laaffisuu baatee silaa laaffifatuu hin dandeenyu, nuti du`aan  gara isaa deebina{ jechuu .

Eegasii wanni je`u :

اَلحْمَدْ لِلَّهِ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلْحَمْدَ لِلَّهِ

Alhgamdu lillaah  Alhgamdu lillaah Alhgamdu lillaah

Ma`naan isaa :

Faarun ta Rabbiiti,faarun ta Rabbiiti , Faarun ta Rabbiiti } Hoggaa sadii jechu` .

Eegasii wanni je`u :

{ سُبْحَانَكَ الَّلهُمَّ إِنِّىْ ظَلَمْتُ نَفْسِى فَأِغْفِر لِىْ فِإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوْبَ اِلاَّ أَنْتَ أَلَّلهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ فِىْ سَفَرِنَا هَذَا اَلبِّرَ , وَالْتَقْوَى وَمِنَ العَمَلِ مَا تُحِبُّ وَتَرْضَى أَلَّلهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِى السَّفّر وَالخَلِيْفَةُ فِى الأَهْلِ وَالمَالِ , أًللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثَاِء السَّفَرِ وَكآبَةِ المُنْقَلَب فِى اَلأهل وَالمَالِ وَالوَلَدِ }.

{Subhgaanakallaahumma innii zgalamtu nafsii faghfir lii fa innahuu laa yaghfiruzhunuuba illaa anta allaa humma innaa nas`alikaa fii safarinaa haazhaa albirra wattaqwaa wa minalkgamali maa tuhgibru wa tardaa allaahuma antassahgibu fissafari wal khaliifatu fil ‘ahli walmaali walawalad allaahuma innaa nakguuzhu bika min wakgthaa’issafiri wa ka`aabatilmunqalabi fil ahli wal maali wal waladi .

Ma`naan isaa :

{Yaa Rabbi qulqullummaan teeti yaa Rabbi, an cubbuu dalagee,lubbuu tiyya miidhee ,naaf araarami, si malee namni dilii namaaf araaramu hin jiruu yaa Rabbi safara kana keessatti , waan gaarii nu qunnamsiiftee , sodaa tee nuu kennuu si kadhanna yaa waaqa siitu safara yookaa imala keessatti , nu wajji jira, siitu warraafii horii joollee keessatti,nuu hafa .yaa waaqa cinqii safararraan sitti maganfanna ammallee hamtu`uun biyyatti deebi`urraa sitti maganfanna akkasuma warraafii, hori`iifii joollee keessatti hamtuu arguudharraa sitti maganfanna

7 – Halkan deemuu heddommeysu`uutu barbaadama halkan dachiin ni maramtii

8 – Namni hajjii godhu’uu deemu quufa wasanaa bayerraa ,ammallee waan boona tayerraa fagaatuu namni hajjii godhu boosayaa . karaa laafa`aan haala gaari`iin namaan wajji jiraatuu namaan moromu`uufii namatti rakkisu`uufii ,nama miidhu`urraa fagaatuu jecha hamaa hundarraa arraba isaa tiysuu .

9 – Kophaa imaltuu bayuun ni jibbama tanaaf jecha namaan wajji deemun ni barbaadama, yoo namni sadii karaa wajji yaa`e, nama isaan keessaa isaanirraa caalu, mataa godhatuu. eegasii waan inni je`u dhagayu .

10 – Wanni gaarin yoo dachii ol fuudhamtu`utti dhufe , allaahu akbar  الله أكبر  jechu`

yoo dachii gad buutuu akka lagaa fa`atti dhufe subhgaanallaahiسبحان الله  jechuu akkaan qooqa ol fuudhuudhan male`etti .

11 – Yoo ganda yookaa mandara yookaa manatti dhufe hunoo akkana je`uutu barbaadama .

 { اَللَّهُمَّ إِنِّىْ أسْأَلُكَ خَيْرَهَا وَخَيْرَ أَهْلِهَا وَخَيْرَ مَا فِيْهَا وَأَعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا وَشَرِّ أَهْلِهَا وَشَرِّ مَا فِيِهَا }.

{Allaahumma innii as`aluka khayrahaa , wakhayra ahlihaa, wa khayra maa fiihaa wa akguuzhu bika min sharrihaa wa sharri ahlihaa wa sharri maa fiihaa}

Ma`naan  isaa : 

{ yaa Rabbi toltuu biyya tanaa warra bakka tanaa, ammallee totuu bakka tana keessa jirtun si khadhadha yaa waaqa hamtuu yookaa balaa biyya tanaatifii,ta warra biyya tanaatifii, balaa biyya tanatti takkaa keessatti uumamterraan sitti maganfadha .

12 – Yoo bakka takkatti hiikkate wanni barbaadamu takkaa sunnaan hunoo akkana je`u  

 }أَعُوْذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ كُلِّهَا مِنْ شِرِّ مَا خَلَقَ  { 

{Akguuzhu bi kalimaatillaahittaammaati kullihaa min sharri maa khalaqa }

Ma`naan isaa :

{ jechoota waaqaa guutu`uunan , balaa waan inni uumee hundarraa maganfadha jechuu.

Du`aa`ii cinqi`ii takka, asiifii,bakka biraa hundatti ,qara`uun ni barbaadama , du`aa`in  sun hunoo tana .

لاَ إِلَهَ اِلاَّ اللهَ العَظِيْمَ الحَلِيْم لاَ اِلَهَ اِلاَّ اللهُ رَبُّ العَرْشِ الْعَظِيم لاَ اِلَه اِلاَّ اللهَ رَبُّ السَّمَوَاتِ السَّبْعِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيْم

{Laa ilaaha illallaahu lakgazgiimul hgalim laa ilaaha illaallaa rabbulkgarshilkgazgiim laa ilaaha illallaa hu rabbussamaawaatissabkgi wa Rabbilkgarshilkariim }

Ma`naan isaa :

{ Rabbii guddaa obsa qabuu malee Rabbiin biraa hin jiru . Rabbii kgarshii guddoo uumee qabu malee Rabbiin biraa hin jiru, Rabbii samii torban uummi kan kgarshii gaarii uumee qabu malee Rabbiin ibaa yoo  biraa hin jiru}.

Ammas du`aa`ii as deemtu tana hoggaa hunda yookaa mara deddeebisanii qara`uun ni barbaadama .

{ يَا حَىُّ يَا قَيُّوْمُ بِرَحْمَتِكَ أَسْتَغِيْثُ }

{ yaa hgayyu , yaa qayyuum , bi rahmatika astghiithu }

Ma`naan isaa :

{ Yaa Rabbi , yaa jiraa duuti isaan hin malle, dureysa hin deyne rahmata keetinan dirmachuu sirra barbaadaa na furi jechuu

13– Hoggaa waa yaabbatu hunda akki je`u

بِسْمِ اللهِ مَجْرَيْهَا وَمُرسَاهَا إِن رَبِيْ لَغَفُورٌ رَحِيْم

{ Bismillaahi majreehaa , wa mursaahaa , inni rabbi la ghafuurun rahgiim }

Ma`naan isaa :

 {Amni isi`iitifii, dhaabbatiinsi isi`illeen maqaa Rabbiitini Rabbii kiyya kan namaaf araaramu kan rahgmata namaaf godhu 

14  hanga safara ,yookaa imala keessa jiru lubbuu isaatifii,nama isaatif,jaalalloota isaatif namum islaamaa hundaaf du`aa`ii godhuu toltuu addunya`aa aakhira`aa Rabbii isaanif khadhatuu akkaan heddommeysun ni barbadama .du`aa`in musaafiraa hin deeffamtuu ni qeebalamtii}

15 – Wanni musaafirarraa barbaadamu xahaara`aan rafuu wanni akkaan jabeessuu qabu salaata waytii Rabbiin karaa godhe keessatti tiyfatee salaatuu 

16 –Wanni barbaadamu hanga safara keessa jiru tola namaa olu`uuf bololuu bishaan nama obaasu`uun beelayaa yaachisu`uun , nama dadhabe yaabbachiisu`uun daaraa uwwisu`uun irra caaltun sadaqa`aa tan haajama’aa kennan